ardalén (van het Galicische ar de/do alén, letterlijk: wind uit verre streken). Ābregowind die vanaf zee, meestal vanuit het zuidwesten, aan de Europese Atlantische kuststroken landinwaarts blaast.
Met dit encyclopedische lemma begint het meest recente boek van de Spaanse tekenaar Miguelanxo Prado, en het zou fijn zijn geweest als hij het daarbij had gelaten. Maar er staat nog een tweede lemma over wind boven en op de bladzijden daarvoor vinden we naast een opdracht aan zijn vrouw Uxia liefst dertien (!) motto’s over het belang van herinneren en de gevaren van vergeten. Verspreid door het kloeke boek treft de lezer bovendien twaalf bewijsstukken aan (aktes, tickets, natuurhistorische beschrijvingen) en Prado sluit af met een dankwoord, een nawoord, een gedicht en een verantwoording.
Beladen met deze ballast begint de lezer aan een reis door een magisch-realistisch land, maar zijn luchtballon wil door de zwaartekrachtversterkende zandzakken maar niet naar grote hoogten stijgen. Het verhaal zelf is vrij simpel. Een vrouw van begin veertig, Sabela Rego Lamas, komt aan in een dorpje in Galicië om meer te weten te komen over haar opa. In de plaatselijke kroeg verwijzen argwanende mannen haar naar Fidel, een zonderling die net als haar opa op Cuba heeft gewoond. Deze Fidel heeft drie schipbreuken overleefd en lijdt aan waanvoorstellingen die maken dat hij in zijn huiskamer gesprekken kan voeren met mensen die allang zijn overleden. Ook drijven er vissen door zijn huis, alsof hij in een aquarium woont. Sterker nog, er zwemmen complete walvissen uit het bos naast zijn woning en gaandeweg ontwikkelt ook Sabela Rego Lamas een oog voor deze verschijningen. Werkelijkheid wordt droom.
Magisch realisme kan rijke literatuur opleveren, zoals Hubert Lampo aantoonde in zijn omvangrijke studie ‘De zwanen van Stonehenge’, waarin hij schrijft dat vrije mensen behoefte kunnen hebben aan “een literatuur die magisch verder reikt dan hun realistische neus lang is”. Om de lezer te betoveren moet een auteur wel zijn magische kunsten beheersen en daarvan is in ‘Ardalén’ helaas geen sprake.
Prado brak in 1994 internationaal door met ‘Krijtlijn’, een oogstrelend boek dat met oliepastels was getekend maar ook toen al romantische clichés bevatte als ‘man arriveert op afgelegen eiland en komt in de ban van mysterieuze vrouw’. Gelukkig ontbraken nog de oeverloze extra’s die de lezer nu het gevoel moeten geven dat de fantasieën van de auteur wel degelijk een feitelijke basis hebben. “Alle documenten die in het boek opduiken zijn fictieve creaties die enkel en alleen met de werkelijkheid verbonden zijn door mijn poging ze zo geloofwaardig mogelijk te presenteren,” schrijft Prado. Maar wie een spel wil spelen met schijn en wezen, moet kunnen doseren en fijntjes te werk gaan. Anders stort de ballon ter aarde.
Miguelanxo Prado, ‘Ardalén’, Oog & Blik/De Bezige Bij, ISBN 9789054923909, € 34,90, 2*, gebonden, 256 blz., vertaling Luc de Rooy. Gepubliceerd in de Volkskrant van 25 mei.
Recente reacties