In Engeland heet het tramp juice, zwerverssap. Zwaar bier maakt goedkoop dronken, maar hoe smaakt het?
Blikken zwaar bier – altijd halve liters – staan in de schappen van iedere supermarkt. Maar veel mensen zullen ze vooral kennen van de straat, waar ze leeg en gedeukt liggen onder bankjes in het park, in stegen en naast prullenbakken.
Omdat het zo goedkoop is (Royal Dutch: 8,5 procent, 0,79 cent) en zo stevig dat wie het drinkt snel dronken wordt, is het populair onder dakloze alcoholisten. De markt voor zwaar bier in Engeland was in 2005 goed voor 159 miljoen pond per jaar. Cijfers voor Nederland zijn moeilijk te achterhalen. Wel is bekend dat in 2007 de productie van ’extra zwaar bier’ 154.812 hectoliter bedroeg.
Schande dat het super strength lager alom te verkrijgen is, vond een Londense daklozenorganisatie. Daardoor vielen er doden onder de kwetsbare groep straatdrinkers, meende zij. „Niemand koopt dit soort bier voor de smaak”, zei de directeur.
Maar dat is een misverstand. Na de golf van ambachtelijk en goudeerlijk gebrouwen kloosterbieren is het op een rare manier lekker om eens een industriebier achterover te slaan. Alsof je een geurige Cohiba afwisselt met een zware Van Nelle. Op de blikken Atlas Bier van brouwerij De Posthoorn (8,5 en 12 procent) staat de slogan ’Je voelt dat je bier drinkt’. Daar is geen letter van gelogen, maar hoe smaakt het? Met hop en gerst heeft de smaak niet zoveel te maken, wel met alcohol en iets metaligs, alsof het blik wordt aangevreten door het hoge percentage vluchtige stoffen.
Gordon Finest Platinum – 12 procent alcohol – wordt op www.john-martin.be flatteus omschreven als ’fluweelzacht’, met een ’ietwat bittere houtsmaak’ en ’onvergetelijke nasmaak’, ’enigszins pikant’ op de tong. „Hij verspreidt zijn alcoholaroma van het gehemelte tot helemaal achter in de mond.” Geen wonder, met zo’n percentage. Het kan ook worden omschreven als een looiig goedje, dat smaakt als uitgeperst roggebrood met ijzervijlsel, dat de drinker een onwelriekende kegel geeft en een kater, bovendien.
Heineken heeft begrepen dat het karakter van dit type bier in de vorm tot uitdrukking moet komen. Terwijl de meeste blikken zwaar bier eruitzien alsof ze willen appelleren aan een wat kinderlijke piratenheroïek (zie het galjoen op Amsterdam Navigator, 8,4 procent), kiest Heineken ervoor om Amstel Sterk op de markt te brengen, een ruige pils van 7,5 procent in een grijs blik met daarop doodsimpel het woord: STERK. Gek genoeg staat op de website dat het bier verpakt zit in een blik ’met een luxe kwaliteitsuitstraling’. Dat is een misser, want wat het nou net niet uitstraalt is luxe en kwaliteit, wel ’rechttoe rechtaan’ en ’heb ik wat van je an?’.
In Nederland was Grolsch de eerste die de markt voor zwaar bier betrad. In 1997 kwam het met Het Kanon ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de beugelfles. Grolsch brouwde toen zes gelegenheidsbieren, waaronder Calixtus, Picardijn en Lodewijk XII, maar alleen Het Kanon met zijn 11,6 procent bleef bestaan en is ook verkrijgbaar in blik. Blijkbaar wil de klant véél alcohol.
Zwaar bier werd toen nog niet geassocieerd met lage kwaliteit. In 1998 nog werd de Belgische, op fles nagistende Gulden Draak met zijn 10,5 procent door het American Tasting Institute uitgeroepen tot beste bier van de wereld. „Het is een bier dat zo rijk, zo gloeiend, zo vol is van zijn typische smaak, dat het sommige proevers aan chocolade doet denken en anderen aan koffie”, juicht de brouwer uit Ertvelde. Hij verkoopt zijn godendrank in witte flessen, waardoor het lijkt alsof er melk in zit. In werkelijkheid valt dit bier in de edelcategorie ’gerstewijn’, waartoe ook de robijnrode Grand Prestige van Hertog Jan (10 procent), de Mommeriete Vrouwe van Gramsbergh (10 procent) en de honingachtige Triple d’Or van Kasteelbier (11 procent) behoren.
Stuk voor stuk brouwsels waar de aansporing ’Geniet, maar drink met mate’ volledig op van toepassing is, want hoe voller de smaak, hoe tollender het hoofd. Brouwerij ’t IJ beveelt dan ook aan om het biologische bier Struis (9 procent) ’gezeten te nuttigen’.
Michel Ordeman, eigenaar van Jopen Bier dat witbier met tien procent alcohol produceert, legt uit dat zwaar pils is uitgevonden om capaciteit te winnen. Ga maar na: als je bier brouwt met tien procent alcohol en daar later water bijvoegt om tot een pils van vijf procent te komen, kun je aanzienlijk meer produceren, zonder dat je in nieuwe ketels hoeft te investeren. Het zware bier bestond dus al voor er vraag naar was. En er is nog iets. Gist zet het zetmeel in de mout om in suiker en dat scheidt weer koolzuur en alcohol af. Probleem is, zegt Ordeman, dat gist niet tegen alcohol kan. Met giststammen die specifiek voor de productie van bier zijn bestemd kun je daardoor niet boven een bepaald alcoholpercentage komen; dan moet je overstappen op wijngisten. Of je past een truc toe: water bevriest eerder dan alcohol, dus als je je brouwsel invriest en het ijs eruit haalt, neemt de hoeveelheid alcohol naar verhouding toe. Maar dat is valsspelen.
Gerstewijn wordt verkocht in dikbuikige flesjes, met als doelgroep de levensgenieter die houdt van jazz, een goed boek en een gerieflijke fauteuil. Da’s heel wat anders dan de straatdrinker of student die in de buurtsuper een halve liter scoort om na drie slokken een high te voelen. Maar zwaar bier in blik is streetwise en dat is de reden dat het zo populair is in de Amerikaanse rapscene. Amerikaans onderzoek liet zien dat malt liquor, zoals zwaar bier daar wordt genoemd, vooral wordt geconsumeerd door zwarte en Spaanstalige jongeren. Gangsta rappers prijzen het in advertenties aan als symbool van mannelijkheid. Op de blikken van Mickey’s Malt Liquor, felbegeerd bij verzamelaars, staan foto’s van vechtkunstenaars als Chuck Liddell en George St. Pierre.
Dat de combinatie van machismo, een hoog alcoholpercentage en vijftig centiliters per blik snel leidt tot agressief gedrag, is iets waar reclamemakers zich weinig van aantrekken. Tel daarbij op dat de crisis consumenten ertoe brengt goedkoop bier aan te schaffen en er ontstaat een explosieve mix. Zorgt het zware bier ook voor problemen in Nederland? Woordvoerder van de politie Amsterdam, Ebe van der Land: „Ik heb niet de indruk dat het hier speelt. Ik vraag mij wel af of er toestemming is om dit bier te verkopen in supermarkten.” Daarover zegt de Keuringsdienst van Waren bij monde van Astrid Bergman: „Wanneer het alcoholpercentage onder de 15 procent ligt, is drank zwak alcoholisch. Die mag in supermarkten worden verkocht.
Dit artikel stond op 9 oktober 2009 in dagblad Trouw.
Recente reacties