‘Oh! Het juweel is in de lotus, Amen’. Dit is misschíen de betekenis van de beroemdste boeddhistische mantra: Om mani padme hum. Ettelijke keren wordt de heilige zin gereciteerd in de grafische roman Tibet – De genezing van Mhusha de slagersdochter van Mark Hendriks (1971), die een merkwaardige band heeft met de Aziatische cultuur. Hij tekende eerder zeven boeken over Tomoyo, een magere Japanse die heen en weer schiet tussen diepzinnigheid en banaliteit, en ook in de nu verschenen Tibetaanse pil wisselen het verhevene en het platvloerse elkaar voortdurend af. Mhusha de slagersdochter zit onder de rode vlekken en zoekt genezing. Van een wijs man krijgt ze het advies om naar de helende lama Trappa Snangba te gaan en hij geeft haar een onleesbare kaart die aanwijzingen bevat “vanuit de energetische kant van het bestaan”. Op goed geluk dus trekt Mhusha de bergen in en stuit tijdens haar queeste op idioten, geilaards en woestelingen die allemaal even ‘spiritueel’ zijn en hun onwetendheid aanzien voor gelovigheid. Een monnik die onder de zweren zit wordt aanbevolen zich in te smeren met jakboter, maar vijf uur lang mantra’s opzeggen zou ook kunnen helpen. “Goed idee, daardoor zullen zijn wonden sneller genezen.”
Met het lichtgelovige Tibet van Hendriks loopt het slecht af. Mhusha ontmoet een moderne jonge vrouw en denkt heel even dat zij misschien de helende lama is, maar deze “vertaalster van computer manuals” geeft haar een lift naar de 21e eeuw waar een ontnuchterend bord in het veld staat: ‘Samaya bouwbedrijf bouwt hier zonne-energie- en windmolenpark NIRVANA’.
Intussen vult Hendriks vierhonderd bladzijden met betoverende landschappen, gepenseeld in zwarte inkt, die hier en daar de zuivere abstractie bereiken. Hij sluit daarmee naadloos aan op de mystieke schildertraditie van Azië, dus niet alles is verloren. Om mani padme hum.
Beeldrijm: op het omslag van Tibet lopen twee figuurtjes door een besneeuwd vlak, op het vrijwel tegelijk verschenen stripboek Het Experiment sjouwen vijf figuurtjes een boomstam over een ondergesneeuwd veld. Maar er zijn meer overkomsten, want ook dit werk eindigt met een teloorgang. De Frans-Canadese tekenaar Nicolas Debon (1968) maakte een grafische roman over Fortuné Henry, die in 1903 in Aiglemont in de Franse Ardennen een communistische kolonie stichtte. Hij pleegde er met geestverwanten duurzame landbouw en drukte er Le Cubilot, een Internationale Krant voor Onderwijs en Arbeidersstrijd, die de overheid opruiend vond, waarna Henry werd gearresteerd. Zonder zijn bezieling stierf de kolonie af en Debon, die een eeuw later ter plekke is gaan kijken, noteert: “In de omringende bossen herinneren tegenwoordig alleen nog een paar vage, half weggeërodeerde aarden verhogingen aan ‘de vrijplaats van de anarchisten’.”
Des te beter dat Debon een monument opricht voor de utopist Fortuné Henry, want het is meeslepend om te zien hoe hij moederziel alleen in de Ardennen aankomt en de barre grond begint te bewerken, aanvankelijk zeer wantrouwig bekeken door houtvesters uit de buurt. Geleidelijk krijgt de kolonie vorm, er groeit een oogst en er arriveren kameraden die Henry helpen zijn droom te verwerkelijken. Het bouwen van de schuren in Peter Weirs film The Witness heeft misschien model gestaan voor de pagina’s waarop Debon het collectieve timmeren in beeld brengt: daar zit een complete beschavingsgeschiedenis in. Overal in het boek gebruikt de tekenaar een oranjebruine roestkleur en een groenachtig grijs, die hij geraffineerd doseert. Ze geven het weerbarstige verhaal nog meer sfeer.
De Franse titel van het boek luidt L’essai, de proefneming of de poging. Debon maakt aannemelijk dat die poging niet alleen is mislukt door een angstvallige overheid. Ook Fortuné Henry zelf, die zijn idealistische project al gauw te behaaglijk vindt, is er debet aan. Hij is te anarchistisch voor zijn eigen anarchie. Hij eist weerstand.
Twee keer sneeuw op de covers: daaronder liggen het nirvana en de utopie begraven.
‘Tibet – De genezing van Mhusha de slagersdochter’, Mark Hendriks, Uitgeverij Scratch Books, ISBN 9789492117113, € 24,90, 400 blz., 4*
‘Het experiment’, Nicolas Debon, Uitgeverij Scratch Books, ISBN 9789492117212, € 19,90, 88 blz., 5*
Recente reacties